Chinese concurrentie steeds heviger voor traditionele machinebouwers

Door toenemende concurrentie vanuit China zijn de marktomstandigheden voor traditionele machinebouwers momenteel structureel ‘uitdagend’. Mogelijke forse Amerikaanse invoerheffingen maken de situatie er niet beter op. Gelukkig zijn er ook groeikansen door toenemende automatisering en hogere defensie-uitgaven. Er is echter een omslag nodig om hiervan te profiteren. Dat stelt ING Research in haar nieuwe Sectorstudie Machine-industrie. 

De machine-industrie staat als economische groeiparel bekend vanwege een bovengemiddelde groei van 9,5 procent per jaar tussen 2013 en 2023. Die groei komt echter vrijwel volledig voor rekening van de chipmachinemakers, onder aanvoering van ASML. De traditionele machine-industrie staat daarentegen onder druk door almaar groeiende Chinese concurrentie. Waar het in het verleden nog vaak om minder goede kopieën ging, is dat nu lang niet altijd meer het geval.

ING Sectorbanker Industrie Gert Jan Braam: ‘De groei van de machine-industrie is de afgelopen tien jaar zeer fors, maar heeft wel twee gezichten. Chipmachinemakers groeiden versneld, overige machinebouwers bleven hierbij achter. Zij doen er goed aan innovatie op één te zetten. Nieuwe digitale oplossingen en het uitbouwen van de dienstverlening, gericht op procesoptimalisatie en het verhogen van de productiviteit van industriële klanten, zorgt voor een sterkere internationale marktpositionering voor de machinebouwer.’

Invoerheffingen maken machines VS fors duurder

De VS is de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden voor Nederlandse machinefabrikanten en is nu de tweede afzetmarkt na Duitsland. In 2024 had 8 procent van de machine-export de VS als bestemming. In 2022 was dit nog 6,5 procent. De groeiende verkopen van chipmachines aan de VS hebben hier een grote rol in gespeeld. Een omvangrijk deel van de machine-export kan echter door Amerikaanse invoerheffingen worden geraakt wanneer de plannen voor 25 procent invoerheffing op alle Europese producten doorgaan.

Groei mogelijk door hogere defensie-uitgaven

Ondanks de voor veel machinebouwers lastige marktomstandigheden zijn er volgens ING wel degelijk eindmarkten die over meerdere jaren gezien groeien. De halfgeleidermarkt bijvoorbeeld, maar ook de defensie-industrie. De Nederlandse overheid verhoogt haar defensiebegroting met zo’n €3 miljard en voor heel Europa gaat het mogelijk over honderden miljarden extra. Machinebouwers die direct of indirect aan de defensie-industrie leveren, hebben daar baat bij.

Een toenemende vraag is ook te verwachten vanuit technologieproducenten die elektrische en elektronische apparatuur en onderdelen maken die bedrijven helpen digitaliseren en verduurzamen. Het elektrificeren van productieprocessen bijvoorbeeld, maar ook het bouwen van datacenters en uitbouwen van energie-infrastructuur. Verder blijft ook de internationale agrifoodmarkt een stabiele groeibranche voor verdere automatisering.

Snellere adoptie van nieuwe technologieën cruciaal

Om de groeikansen die er zijn te pakken, is volgens ING een omslag nodig. Cruciaal is volgens de onderzoekers dat machinebouwers nieuwe technologische ontwikkelingen, zoals digitalisering en AI, weten te gebruiken om hun product- en dienstenaanbod concurrerender te maken. Toonaangevende bedrijven uit de overige machine-industrie die zij spraken, gaven aan dat de technische vormgeving van de eigen hardware steeds minder onderscheidend wordt.

Naast het digitaal optimaliseren van interne bedrijfsprocessen, zijn ook schaalvergroting en een verbreding van de klantbediening van groot belang voor meer onderscheidend vermogen. Dit betekent meer nadruk op service, klantrelaties en het diepgaand begrijpen van klantproblemen om zo de klant te helpen bij het optimaliseren van de processen. Dit onderscheidt volgens hen Nederlandse en Europese machinebouwers van concurrenten uit opkomende economieën, die doorgaans een beperktere service bieden.

Meer aandacht voor software in plaats van hardware

Het digitaal integreren van alle systemen in de fabriek en zelfs in de hele productieketen maakt door een grotere beschikbaarheid van data enorme verbeteringen in processen en producten mogelijk, stelt ING. De klant moet een nieuwe machine daarvoor wel goed met andere systemen kunnen koppelen en eenvoudig kunnen bedienen. Software is voor machinebouwers dan ook een steeds belangrijker onderdeel van het totaalpakket van productlevering en dienstverlening.

Reden voor de onderzoekers van ING om te concluderen dat het onderscheidend vermogen van machinebouwers al met al meer zal verschuiven van de machine zelf, oftewel de hardware, in de richting van toegepaste software. In de klantbediening komt volgens hen het accent ook meer op de rol van dienstverlener te liggen in plaats van die van pure producent.